Rodzaje i przyczyny biegunek
O biegunce mowa w sytuacji, gdy dochodzi do oddawania minimum 3 luźnych lub wodnistych stolców dziennie. Najczęściej diagnozowanym typem rozwolnienia jest biegunka ostra, która zazwyczaj ma podłoże zakaźne i ustępuje wraz z ustaniem infekcji. Biegunka przewlekła, trwająca dłużej niż kilka tygodni, może być symptomem poważniejszych zaburzeń, takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego czy zespół jelita drażliwego. Ostra biegunka najczęściej ma charakter infekcyjny i zwykle ustępuje samoistnie, gdy organizm pokona patogen1.
Nawodnienie – co pić przy biegunce?
Kiedy dopada biegunka, organizm traci nie tylko wodę, ale i cenne elektrolity, które odpowiadają za prawidłowe funkcjonowanie mięśni, serca i układu nerwowego. Dlatego, zanim zadasz sobie pytanie, co jeść na biegunkę, najpierw zadbaj o porządne nawodnienie.
Jednym z najważniejszych elementów domowego leczenia jest spokojne i systematyczne nawadnianie. Nie chodzi jednak o wypijanie dużych ilości płynów na raz. Najlepiej popijać małymi łyczkami przez cały dzień – często, ale bez pośpiechu. Idealna będzie niegazowana woda, zwłaszcza lekko osolona, jeśli nie ma przeciwwskazań. Świetnie sprawdzają się również ciepłe napoje, np. słaba, niesłodzona czarna herbata albo napar z suszonych jagód, który dodatkowo może łagodzić objawy. Dobrym rozwiązaniem są też delikatne warzywne buliony – lekko posolone, pełne smaku, a przy tym delikatne dla układu pokarmowego.
Jeśli organizm potrzebuje szybkiego wsparcia, można sięgnąć po gotowe preparaty elektrolitowe dostępne w aptekach – zawierają wszystko, czego trzeba, by wyrównać niedobór. Niektóre osoby dobrze tolerują rozcieńczony sok pomidorowy – jest naturalnym źródłem potasu, którego często brakuje podczas biegunki2.
Co jeść przy biegunce?
Gdy sytuacja nieco się uspokoi, pojawia się pytanie, co jeść podczas biegunki, by nie obciążyć układu pokarmowego i jednocześnie zacząć powoli go odbudowywać. Dieta w tym czasie powinna być lekka, łagodna i bazująca na prostych składnikach. Sprawdzą się potrawy gotowane w wodzie lub na parze, które nie zawierają dużo błonnika ani tłuszczu. Czerstwe pszenne pieczywo, sucharki, biały ryż, kasza manna na wodzie – to podstawy, które pomogą wyciszyć jelita.
Nie zapominaj o warzywach – ale tylko tych dobrze ugotowanych, najlepiej w formie zupy kremu lub delikatnego purée. Marchew to prawdziwa klasyka: łagodna, lekkostrawna i naturalnie słodka. Wśród owoców pierwsze skrzypce grają jabłka – najlepiej upieczone lub przetarte, bez dodatku cukru. Dobrze tolerowane są też banany, zwłaszcza te mniej dojrzałe, które dostarczają potasu i nie drażnią przewodu pokarmowego.
Jeśli zastanawiasz się, co jeść na biegunkę, gdy powraca apetyt, możesz zacząć wprowadzać delikatne desery, jak kisiel czy niesłodzona galaretka owocowa. A jeśli organizm dobrze znosi białko, ugotowane na twardo jajko albo dobrze ścięta jajecznica mogą urozmaicić Twój jadłospis2.
Dieta przy biegunce – tego unikaj
W okresie biegunki należy czasowo wykluczyć produkty, które mogą nasilać objawy, prowadzić do wzdęć lub dodatkowo obciążać przewód pokarmowy. Do produktów przeciwwskazanych należą:
- potrawy smażone, tłuste oraz wędzone,
- surowe warzywa, zwłaszcza kapusta, cebula, papryka,
- produkty pełnoziarniste oraz gruboziarniste kasze,
- owoce pestkowe i te o wysokiej zawartości fruktozy (np. śliwki, winogrona, gruszki, maliny),
- rośliny strączkowe, orzechy, pestki,
- mleko i przetwory mleczne zawierające laktozę – nawet osoby, które na co dzień je tolerują, mogą mieć przejściową nietolerancję laktozy po biegunce.
Jeśli występuje potrzeba włączenia produktów mlecznych, warto sięgać po warianty bezlaktozowe lub napoje roślinne bez dodatku cukru2.
Jak przygotowywać posiłki w trakcie biegunki?
Gdy organizm boryka się z biegunką, potrzebuje oddechu – nie tylko fizycznie, ale i kulinarnie. Posiłki powinny być jak najprostsze, lekkostrawne i łagodne. Sprawdzą się tutaj klasyczne, domowe metody przyrządzania: gotowanie w wodzie, duszenie oraz pieczenie – wszystko bez dodatku tłuszczu.
Lepiej unikać smażenia i intensywnych przypraw, które mogłyby dodatkowo podrażnić jelita. Podczas przygotowywania jedzenia pamiętaj, aby warzywa i owoce obierać ze skórek, by pozbawić je twardszych i trudniejszych do strawienia elementów. Składniki najlepiej drobno posiekać, zmiksować albo przetrzeć2.
Jak jeść, żeby nie pogarszać sytuacji?
Nie tylko to, co jeść podczas biegunki jest ważne, ale również – w jaki sposób i kiedy. Zamiast trzech dużych porcji dziennie, lepiej rozłożyć jedzenie na pięć albo sześć mniejszych, lekkich posiłków. Częste, ale niewielkie porcje dają jelitom szansę na spokojne trawienie. Jedzenie powinno odbywać się w spokojnej atmosferze – bez pośpiechu, najlepiej o regularnych porach. Każdy kęs warto dokładnie przeżuwać, nawet jeśli posiłek jest miękki – to pomaga przygotować go do dalszej drogi przez układ trawienny.
Ważna jest także temperatura jedzenia – potrawy nie powinny być ani zbyt gorące, ani zimne. Letnie, pokojowe temperatury są najłagodniejsze dla układu pokarmowego. W trakcie jedzenia dobrze jest unikać picia – płyny warto przyjmować między posiłkami, by nie rozcieńczać soków trawiennych, które i tak mają teraz sporo do zrobienia2.
Źródła:
1 Wiercińska M., Biegunka (rozwolnienie) – objawy, przyczyny, leczenie, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/objawy/50644,biegunka [Dostęp online: 01.04.2025]
2 Biegunka, Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej: https://ncez.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2023/11/zalecenia_dietetycy_biegunka-28.11.2023.pdf
