Stres – definicja
Stres to reakcja organizmu na wydarzenia lub emocje, które mobilizują organizm do działania. Choć często kojarzony jest z czymś negatywnym, nie zawsze jest on szkodliwy. Może motywować do działania, pomagać w rozwoju osobistym i zawodowym, a także ułatwiać pokonywanie wyzwań. Jednak jeśli stres trwa zbyt długo, staje się destrukcyjny i prowadzi do problemów zdrowotnych. Stres może pojawić się w wyniku trudnych emocji, takich jak zmiana pracy, narodziny dziecka czy rywalizacja. Organizm reaguje na te wyzwania w sposób podobny, jakby odczuwał zagrożeniem życia, nawet jeśli w rzeczywistości nie stanowią one realnego niebezpieczeństwa.1
Stres a biegunka – jak jelita komunikują się z mózgiem?
Między jelitami a mózgiem zachodzi intensywna wymiana informacji – to tzw. oś jelita–mózg. Istotną rolę odgrywa tu mikrobiota jelitowa, czyli miliardy drobnoustrojów zamieszkujących układ pokarmowy. Te mikroorganizmy nie tylko wspierają trawienie, ale też wpływają na nastrój, odporność i funkcjonowanie układu nerwowego. Jak do tego dochodzi?2
Rozwolnienie ze stresu – jak to działa?
Mikrobiota „rozmawia” z mózgiem na kilka sposobów:2
- produkuje neuroprzekaźniki – m.in. serotoninę i GABA, które regulują nastrój i emocje;
- wytwarza krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA) – mają właściwości przeciwzapalne i wpływają na pracę mózgu;
- wysyła sygnały przez nerw błędny – główną drogę komunikacji z mózgiem.
Stres, zła dieta czy infekcje mogą zaburzyć równowagę mikroflory, co odbija się na samopoczuciu. Z kolei długotrwałe napięcie psychiczne potrafi rozregulować mikrobiotę. To zamknięte koło, w którym mózg i jelita wpływają na siebie nawzajem.2
Biegunka stresowa – co mówią badania?
Eksperymenty pokazują, że zmiany w mikrobiocie mogą nasilać lęk, a zaburzenie połączenia nerwu błędnego zakłóca tę komunikację. Dlatego dbając o zdrowie jelit – np. przez dietę, probiotyki – wspierasz też zdrowie psychiczne. I w drugą stronę – dbanie o dobrostan i radzenie sobie z emocjami wspomaga utrzymanie równowagi mikroflory jelitowej, zmniejszając ryzyko biegunki ze stresu.2
Biegunka na tle nerwowym – jak wygląda mechanizm?
Pod wpływem stresu mózg wysyła sygnały, które zakłócają pracę jelit. Zwiększa się ich perystaltyka, a to prowadzi do przyspieszenia pasażu treści pokarmowej.3 W efekcie organizm nie ma czasu na wchłonięcie wody i pojawia się biegunka na tle nerwowym.4 Do tego dochodzą skurcze, nadwrażliwość na bodźce i dyskomfort w jamie brzusznej.
W takich przypadkach najczęściej mówi się o zespole jelita nadwrażliwego (IBS) – zaburzeniu czynnościowym, w którym stres odgrywa rolę wyzwalacza. Objawy takie jak biegunka stresowa mogą nasilać się w czasie emocjonalnego napięcia, ale – paradoksalnie – mogą też pojawić się w okresie „rozładowania” stresu.
Podobne symptomy mogą też dawać inne choroby: np. celiakia, nietolerancje pokarmowe, przewlekłe infekcje lub stany zapalne jelit. Dlatego ważna jest diagnostyka – w tym badania krwi i kału – zwłaszcza jeśli biegunka z nerwów utrzymuje się długo, pojawia się krew w stolcu lub dochodzi do utraty masy ciała.3
Biegunki ze stresu a zespół jelita drażliwego
Zespół jelita drażliwego (IBS, ang. Irritable Bowel Syndrome) to przewlekłe, czynnościowe zaburzenie pracy jelit, które dotyka nawet co piątą osobę na świecie. Choć nie prowadzi do trwałych uszkodzeń przewodu pokarmowego, potrafi skutecznie uprzykrzyć życie. Objawy mogą obejmować bóle brzucha, wzdęcia, uczucie niepełnego wypróżnienia, a także zmiany rytmu wypróżnień – od zaparć po biegunki lub naprzemienne ich występowanie.5
Z badań wynika, że stres zaburza równowagę w mikrobiocie jelitowej, prowadząc do dysbiozy – czyli niekorzystnych zmian w składzie mikroflory jelitowej. Wywołuje na tyle duże zaburzenia mikrobiomu, że są wystarczającym czynnikiem, by wywołać objawy biegunki. Stres w przebiegu IBS działa jak domino – najpierw rozregulowuje mikrobiotę, potem otwiera furtki dla bakterii, a na końcu rozbudza system odpornościowy. Skutek? Biegunki, ból brzucha i cała gama objawów znanych pacjentom z zespołem jelita drażliwego. Wyniki te rzucają nowe światło na rolę stresu – nie tylko jako „wyzwalacza” symptomów, ale wręcz determinantę pojawienia się objawów.6
Wodnista biegunka na tle nerwowym w przebiegu zapalnych chorób jelit
Choroby zapalne jelit (IBD), takie jak choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego, to przewlekłe schorzenia o złożonym podłożu, w których rozwój zaangażowane są czynniki genetyczne, immunologiczne, mikroflory jelitowej oraz środowiskowe.7
Napięcie nerwowe wpływa na oś jelito-mózg, prowadząc do zaburzeń motoryki jelit, zwiększonej przepuszczalności oraz pogorszenia wchłaniania wody i elektrolitów, prowadząc do symptomów, takich jak rozwolnienie ze stresu. Wodnista biegunka na tle nerwowym [4] jest częstym objawem IBD i pojawia się aż u 80% chorych. Stres emocjonalny pogarsza zatem stan zdrowia i jakość życia osób z chorobami zapalnymi jelit.7
Biegunka z nerwów – jak sobie z tym radzić?
Biegunka ze stresu to uciążliwy problem, zwłaszcza dla osób z chorobami zapalnymi jelit. Aby jej zapobiec, ważne jest zarządzanie emocjami.
Zadbaj o zdrowie jelit i równowagę ciała. Regularna aktywność fizyczna redukuje napięcie i poprawia trawienie, a dieta bogata w prebiotyki i probiotyki wspiera mikrobiotę jelitową. Unikaj przetworzonej żywności, kofeiny i alkoholu, które mogą nasilać reakcje na stres. Stosuj techniki relaksacyjne, jak medytacja i joga, aby obniżyć poziom kortyzolu.1
Rozważ także stosowanie psychobiotyków, które korzystnie wpływają na zdrowie jelit i samopoczucie. Jak już wiesz, mikroflora jelitowa oddziałuje na nastrój i reakcje stresowe. Szczepy, takie jak Lactobacillus reuteri, mogą łagodzić objawy zaburzeń czynnościowych ze strony układu pokarmowego, wpływając na dobrostan i samopoczucie.8,9
Źródła:
[1] Jak radzić sobie ze stresem, Medycyna Praktyczna – aktualności dla pacjentów: https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/aktualnosci/287581,jak-radzic-sobie-ze-stresem [Dostęp online: 04.04.2025]
[2] Żakowicz, J., Bramorska, A., Zarzycka, W., Kovbasiuk, A., Kuć, K., & Brzezicka, A. (2020). Wpływ mikrobioty jelitowej na mózg, funkcje poznawcze i emocje. KOSMOS Probl. Nauk. Biol, 1, 45-58.
[3] Mokrowiecka A., Czy biegunki i ból brzucha mogą być spowodowane stresem?, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/lista/97609,czy-biegunki-i-bol-brzucha-moga-byc-spowodowane-stresem [Dostęp online: 04.04.2025]
[4] Surawicz, C.M. Mechanisms of Diarrhea. Curr Gastroenterol Rep 12, 236–241 (2010). https://doi.org/10.1007/s11894-010-0113-4
[5] Xu XJ, Liu L, Yao SK. Nerve growth factor and diarrhea-predominant irritable bowel syndrome (IBS-D): a potential therapeutic target? J Zhejiang Univ Sci B. 2016 Jan;17(1):1-9. doi: 10.1631/jzus.B1500181. PMID: 26739521; PMCID: PMC4710835.
[6] Rengarajan, Sunaina, et al., A potential role for stress-induced microbial alterations in IgA-associated irritable bowel syndrome with diarrhea, Cell Reports Medicine 1.7 (2020).
[7] Anbazhagan, Arivarasu N., et al., Pathophysiology of IBD associated diarrhea,Tissue barriers 6.2 (2018): e1463897.
[8] Szajewska H., Mikrobiota i jej modyfikacje, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/postepy/180254,mikrobiota-i-jej-modyfikacje [Dostęp online: 04.04.2025]
[9] Bogaczyk G., Sposób odżywiania a dobrostan psychiczny, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/psychiatria/aktualnosci/342813,sposob-odzywiania-a-dobrostan-psychiczny [Dostęp online: 04.04.2025]
