Częsta biegunka po jedzeniu – przyczyny
Biegunka i boleści brzucha po jedzeniu to dolegliwości, które mogą mieć naprawdę wiele przyczyn. Najprostszym podziałem jest rozróżnienie ich na infekcyjne, które cechują się jednorazowym lub nieregularnym występowaniem biegunek, oraz nieinfekcyjne. Te z kolei najczęściej odpowiadają za przewlekłe, częste biegunki po jedzeniu.
Przyczyny infekcyjne obejmują zakażenia wywołane przez wirusy, bakterie czy pasożyty.1,2 Czynniki nieinfekcyjne to m.in. nietolerancje i alergie pokarmowe. Biegunka po jedzeniu może być także objawem chorób jelit (takich jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego czy choroba Leśniowskiego-Crohna) i zatruć. 3,4
Zatrucia pokarmowe – czynniki zakaźne i niezakaźne
Zatrucia pokarmowe niełatwo zaklasyfikować do jednej lub drugiej grupy. Jest to bowiem szersze określenie, które obejmuje:
- zakażenia wywołane bakteriami i wirusami – przebiegają wówczas z czynnikiem zakaźnym;
- zatrucia biologiczne i chemiczne, takie jak umyślne lub przypadkowe spożycie trucizn, leków czy grzybów trujących i niejadalnych.
Zatrucie pokarmowe objawia się najczęściej biegunką, bólem brzucha i wymiotami, które mogą pojawić się natychmiast lub po kilku godzinach. W zależności od przyczyny – stolec bywa wodnisty, może zawierać śluz lub krew. Często występuje też gorączka, osłabienie, a przy cięższych zatruciach – bóle głowy, skurcze mięśni czy nawet zaburzenia neurologiczne (np. drętwienie, podwójne widzenie). 2
Biegunka po jedzeniu – przyczyny infekcyjne
Zakażenia stanowią jedną z głównych przyczyn biegunki po jedzeniu. Infekcje te najczęściej rozwijają się wskutek spożycia żywności skażonej drobnoustrojami, które mogą być obecne na etapie produkcji, przetwarzania lub przygotowania potrawy. Najczęściej izolowanymi patogenami są bakterie i wirusy.
Zakażenia bakteryjne
Do zakażeń bakteryjnych, odpowiedzialnych za bóle brzucha i rozwolnienie po jedzeniu, należą m.in. infekcje wywołane przez Salmonella, Campylobacter czy określone szczepy E. coli. Bakterie mogą przedostać się do organizmu poprzez żywność, która nie została odpowiednio przygotowana lub przechowywana. Mechanizm zakażenia polega na namnażaniu się drobnoustrojów w przewodzie pokarmowym. Prowadzi to do wydzielania toksyn i wywołuje stan zapalny błony śluzowej jelit. 2
Infekcje wirusowe
Biegunka po jedzeniu o podłożu infekcyjnym niebakteryjnym, najczęściej spowodowana jest przez norowirusy. Cechuje je wysoka zakaźność i oporność na niektóre metody dezynfekcji. Wirusy te potrafią wywołać szybką i gwałtowną reakcję ze strony żołądka i jelit w postaci ostrej, wodnistej biegunki, wymiotów i podwyższonej temperatury ciała.
Do zakażenia norowirusami może dojść nie tylko w wyniku spożycia skażonej żywności, ale także przy kontakcie z osobą będącą nosicielem. To sprawia, że ten typ drobnoustrojów sprzyja wybuchom epidemii w dużych skupiskach ludzi. 1
Biegunki po jedzeniu – przyczyny nieinfekcyjne
Nieinfekcyjne przyczyny biegunki po jedzeniu dotyczą sytuacji, w których dolegliwości nie wynikają bezpośrednio z zakażenia drobnoustrojami, a z zaburzeń związanych z układem pokarmowym lub reakcjami organizmu na pewne składniki żywności. W tej grupie znajdują się m.in. schorzenia takie jak.:
- wrzodziejące zapalenie jelita grubego czy choroba Leśniowskiego-Crohna, które mogą powodować nadwrażliwość i zaburzenia w funkcjonowaniu przewodu pokarmowego; 4
- nietolerancje pokarmowe, które są związane z nieprawidłową reakcją organizmu na określone składniki diety (np. laktozę czy gluten), prowadząc do zaburzeń trawienia i absorpcji pokarmów; 3
- alergie pokarmowe – to zespół powtarzalnych objawów występujących po spożyciu pokarmu, nawet w śladowych ilościach, który u osób zdrowych nie wywołuje żadnych dolegliwości. Do najczęstszych alergenów pokarmowych uczulających dzieci należą mleko krowie oraz jajka, u dorosłych zaś alergizują przede wszystkim ryby i owoce morza, orzechy, seler, pomidor, przyprawy, zboża, soja oraz cytrusy. 3
Objawy alergii i nietolerancji pokarmowych, powodujących częste biegunki po jedzeniu
U osób z alergią lub nietolerancją pokarmową reakcje na spożywane produkty mogą wystąpić niemal natychmiast. Najczęściej pojawia się ból brzucha, wymioty i/lub biegunka zaraz po jedzeniu. U osób z nietolerancją, na przykład laktozy, brak odpowiednich enzymów prowadzi do niewłaściwego trawienia i szybkiej fermentacji niestrawionych składników. W alergii pokarmowej, wywołanej reakcją immunologiczną z udziałem przeciwciał IgE, reakcja organizmu objawia się nie tylko dolegliwościami ze strony układu pokarmowego, ale także może prowadzić do ogólnoustrojowych symptomów, takich jak świąd czy wysypka. Najgroźniejszym następstwem alergii pokarmowej może być wstrząs anafilaktyczny 3
Skąd bierze się biegunka po alkoholu?
Alkohol wpływa negatywnie na cały przewód pokarmowy – od przełyku po jelita. Zaburza pracę mięśni przewodu pokarmowego, może powodować uszkodzenia błony śluzowej, zakłóca wydzielanie soków trawiennych i wpływa na przyspieszenie pasażu jelitowego. W jelitach upośledza wchłanianie składników odżywczych i zwiększa przepuszczalność ścian, ułatwiając przenikanie toksyn do organizmu. Te mechanizmy prowadzą do zaburzeń trawienia i są przyczyną dolegliwości żołądkowych, w tym rozwolnienia po alkoholu – szczególnie gdy jest spożywany często i w nadmiarze. 5
Biegunka po jedzeniu – jak leczyć?
Leczenie biegunki po jedzeniu zależy przede wszystkim od przyczyny. W przypadku alergii czy nietolerancji pokarmowych – najważniejsze jest, aby skonsultować się z lekarzem, który przeprowadzi diagnostykę. Rozpoznanie, jakie pokarmy powodują dolegliwości, umożliwia wyeliminowanie ich z codziennej diety. 3,5 Gdy natomiast bóle brzucha i biegunka po jedzeniu wywołane są infekcjami, najważniejsze jest leczenie objawowe, polegające przede wszystkim na nawadnianiu organizmu. Ostre biegunki infekcyjne zwykle ustępują samoistnie. Ważne, aby nie dopuścić do odwodnienia organizmu. Można także stosować leki przeciwbiegunkowe zawierające loperamid. 6
Co jeść po biegunce?
Po przebyciu biegunki przewód pokarmowy potrzebuje czasu na regenerację. Prawidłowe żywienie w okresie zdrowienia przyspiesza powrót do formy oraz wspiera odbudowę uszkodzonej błony śluzowej jelit i poprawia wchłanianie płynów i elektrolitów.
Posiłki należy wprowadzać od momentu, gdy tylko Twój układ pokarmowy się stabilizuje i ustąpią objawy ewentualnego odwodnienia. Początkowo dieta powinna być lekkostrawna, bazująca na składnikach dobrze tolerowanych przez układ pokarmowy i nieobciążających jelit. Zatem, co jeść po biegunce? Najlepiej sprawdzają się gotowane produkty skrobiowe, banany,
jogurt naturalny, krakersy, sucharki czy zupy warzywne oraz gotowane warzywa. Powrót do normalnej diety powinien nastąpić dopiero wtedy, gdy stolce są już unormowane i nie występują nowe objawy. 6
Źródła:
[1] Pakulska, M., Jackowska-Tracz, A., & Tracz, M. (2014). Norowirusy w żywności-najczęstszy niebakteryjny czynnik zakażeń pokarmowych u ludzi. Życie Weterynaryjne, 89(08).
[2] Gładysz, A., Pazgan-Simon, M., & Fleischer, K. (2006). Zatrucia pokarmowe–problem stale ważny w codziennej praktyce. Przewodnik lekarza, 8, 78-88.
[3] Świerczyńska-Kępa M., Alergia pokarmowa, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/choroby/57574,alergia-pokarmowa [Dostęp online: 08.04.2025]
[4] Wojtuń, S., Gil, J., Szwed, Ł., & Dyrla, P. (2014). Podstawowe objawy i różnicowanie nieswoistych chorób zapalnych jelit. Pediatria i medycyna rodzinna, 10(1), 61-66.
[5] Bode C, Bode JC. Alcohol’s role in gastrointestinal tract disorders. Alcohol Health Res World. 1997;21(1):76-83. PMID: 15706765; PMCID: PMC6826790.
[6] Mach T., Cieśla A., Biegunka infekcyjna, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/infekcyjneipasozytnicze/51040,biegunka-infekcyjna [Dostęp online: 08.04.2025]
