Co na biegunkę warto mieć w domowej apteczce?

Czym jest biegunka i jakie są jej rodzaje?

Biegunka to stan, w którym częstotliwość wypróżnień wzrasta, a konsystencja stolca staje się znacznie luźniejsza, półpłynna lub wodnista. W warunkach prawidłowych wypróżnienia mogą występować od jednego razu na trzy dni do trzech razy dziennie, jednak przy biegunce ta równowaga zostaje zakłócona.

Istnieją różne typy biegunek, które można rozróżnić ze względu na czas trwania – ostra, przetrwała i przewlekła – oraz mechanizm powstawania. I tak:

• ostra biegunka trwa do około 14 dni, najczęściej ma charakter zakaźny i zwykle ustępuje samoistnie;
• biegunka przetrwała trwa od dwóch do czterech tygodni;
• biegunka przewlekła trwa powyżej 30 dni.

Mechanizmy prowadzące do biegunki mogą obejmować zaburzenia osmotyczne, nadmierne wydzielanie płynów lub uszkodzenia nabłonka jelitowego, często działające równocześnie.¹

Najczęstsze przyczyny biegunek

Aby skutecznie leczyć biegunkę, warto najpierw poznać jej przyczynę – a tych może być kilka. Powody rozwolnienia bywają zarówno infekcyjne, jak i niezakaźne.

Za ostre biegunki najczęściej odpowiadają wirusy, bakterie, toksyny lub pasożyty¹.W przypadku zakażenia bakteriami takimi jak Salmonella czy enteroinwazyjne szczepy Escherichia coli, . mogą pojawić się gwałtowne objawy, takie jak gorączka, nudności czy wymioty². Biegunka bywa również następstwem antybiotykoterapii, która zaburza równowagę mikroflory jelitowej lub w wyniku nietolerancji pokarmowych. Niekiedy jest następstwem przyjmowania niektórych leków czy nieodpowiedniej diety¹.

Ostra biegunka – jak leczyć tę przypadłość?

W leczeniu ostrej biegunki najważniejsze jest szybkie i skuteczne nawodnienie, by zapobiec powikłaniom wynikającym z utraty płynów i elektrolitów. Zaleca się przede wszystkim podawanie doustnych roztworów nawadniających. W cięższych przypadkach, gdy pojawiają się objawy znacznego odwodnienia lub uporczywe wymioty, może być konieczna wizyta u lekarza i nawodnienie dożylne. Leczenie obejmuje także stosowanie leków przeciwbiegunkowych. Dodatkowym wsparciem jest odpowiednia dieta lekkostrawna, która pomaga ustabilizować układ pokarmowy².

Co na rozwolnienie warto mieć pod ręką?

Biegunka może pojawić się niespodziewanie – w pracy, w domu czy podczas podróży. Dlatego warto przygotować się na taką ewentualność i mieć pod ręką środki, które pomogą szybko złagodzić dolegliwości oraz zapobiec odwodnieniu. Odpowiednio wyposażona apteczka może okazać się nieoceniona, gdy objawy rozwolnienia zaskoczą Cię w najmniej spodziewanym momencie. Co na biegunkę warto zatem kupić w aptece?

Płyny nawadniające i elektrolity

Podstawą radzenia sobie z biegunką jest szybkie uzupełnienie utraconych płynów oraz elektrolitów. Gotowe doustne roztwory nawadniające (ORS) to wygodne rozwiązanie, ponieważ zawierają dokładnie dobraną mieszankę soli i glukozy o niskiej osmolarności. Jeśli nie masz ORS pod ręką, zadbaj o picie odpowiedniej ilości wody lub przygotuj własny roztwór, mieszając w przegotowanej wodzie odpowiednie proporcje soli i cukru².

Probiotyki

Jeśli zastanawiasz się czym leczyć biegunkę u dzieci, wiedz, że bardzo pomocne jest stosowanie probiotyków. Szczególnie polecane są preparaty zawierające Saccharomyces boulardii czy szczepy Lactobacillus (np. reuteri, rhamnosus GG, acidophilus).

Probiotyki to żywe mikroorganizmy, które korzystnie wpływają na mikroflorę jelit. W przypadku rozwolnienia trafiają do przewodu pokarmowego, a tam konkurują z patogenami o wolne miejsca, utrudniając kolonizację szkodliwych bakterii. Dzięki temu wspierają naturalną obronę organizmu oraz wzmacniają odpowiedź immunologiczną.  Wpływają na skrócenie czasu trwania rozwolnienia o około jeden dzień, szczególnie przy infekcjach wirusowych. U dorosłych okazują się korzystne przede wszystkim w przypadku biegunki po antybiotykoterapii².

Leki dostępne bez recepty

Dla dorosłych i dzieci powyżej 6. roku życia, potrzebujących wsparcia w kontroli objawów, pomocne mogą być leki dostępne bez recepty. Należą do nich preparaty antysekrecyjne  zawierające loperamid lub racekadotryl. Te substancje lecznicze zmniejszają nadmierne wydzielanie wody i elektrolitów przez jelita.  Loperamid wpływa na spowolnienie perystaltyki jelit, zmniejszając częstotliwość wypróżnień.²

Biegunka u dzieci – postępowanie

Ostra biegunka u dzieci, najczęściej wywołana zakażeniem wirusowym, może być uciążliwa zarówno dla dziecka, jak i opiekunów. Podstawą leczenia tej dolegliwości jest szybkie i skuteczne uzupełnienie utraconych płynów oraz elektrolitów. Należy unikać napojów, które mogą nasilać odwodnienie, np. zbyt słodkie napoje. Sięgaj po przegotowaną lub butelkowaną wodę, słabą herbatę lub doustne płyny nawadniające.

Zalecane ilości doustnych płynów nawadniających po każdym luźnym wypróżnieniu różnią się w zależności od wieku dziecka³:

• dzieci poniżej 2 lat powinny otrzymać do ½ szklanki płynów;
• dzieci w wieku od 2 do 10 lat – do 1 szklanki;
• starsze dzieci i dorośli mogą pić bez ograniczeń.

Jeśli nie masz dostępu do gotowych doustnych soli nawadniających,  przygotuj domowy roztwór, mieszając 6 łyżeczek cukru i 1 płaską łyżeczkę soli w 1 litrze bezpiecznej wody³.

Jak karmić dziecko podczas biegunki?

Oprócz nawadniania – ważne jest utrzymanie właściwej diety. Wbrew powszechnym przekonaniom, dzieci z biegunką powinny otrzymywać pokarmy, które spożywały przed wystąpieniem dolegliwości – podawane w mniejszych, ale częstszych porcjach. W przypadku niemowląt karmionych piersią niezbędna jest kontynuacja karmienia, natomiast dzieci karmione mlekiem modyfikowanym mogą otrzymywać to mleko co około 3 godziny, chyba że wskazane jest krótkie wyłączenie pokarmów stałych w sytuacji ciężkiego odwodnienia⁴.

Źródła

1. Wiercińska M., Biegunka (rozwolnienie) – objawy, przyczyny, leczenie, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/objawy/50644,biegunka [Dostęp online: 01.04.2025]
2. Wasielica-Berger J., Ostra biegunka, Gastroenterologia Kliniczna. Postępy i Standardy 10.1 (2018): 14-22.
3. Co robić, gdy pojawi się biegunka – zalecenia WHO, Medycyna Praktyczna – aktualności na pacjentów: https://www.mp.pl/pacjent/zdrowiewpodrozy/aktualnosci/72614,co-robic-gdy-pojawi-sie-biegunka-zalecenia-who  [Dostęp online: 01.04.2025]
4. Szajewska H., Biegunka ostra, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/ukladpokarmowy/61309,biegunka-ostra [Dostęp online: 01.04.2025]