Grypa jelitowa – czym jest wirus jelitowy?
Choć w potocznej mowie często używa się określenia „grypa jelitowa” czy „jelitówka”, te terminy nie funkcjonują w medycznej klasyfikacji chorób. Nie są nazwą konkretnej jednostki chorobowej, a raczej ogólnym określeniem zespołu objawów, które towarzyszą infekcjom przewodu pokarmowego. Najczęściej za „jelitówkę” odpowiada wirus jelitowy. Do najczęściej diagnozowanych wirusów należą:1
- rotawirusy,
- norowirusy,
- adenowirusy.
Wywołują one ostre zapalenie żołądka i jelit. Wbrew nazwie, „grypa jelitowa” nie ma nic wspólnego z zarażeniem wirusem grypy, atakującym głównie układ oddechowy, choć grypa jelitowa objawy – takie jak podwyższona temperatura ciała – może mieć podobne.
Jelitówka – objawy
Grypa jelitowa potrafi rozłożyć na łopatki równie skutecznie, jak wirus grypy. Objawy jelitówki pojawiają się nagle i obejmują:1
- wodnistą biegunkę,
- nudności i wymioty,
- skurczowe bóle brzucha,
- gorączkę, dreszcze, osłabienie,
- rzadziej bóle mięśni i głowy.
Chorobotwórczy wirus – żołądek i jelita w stanie zagrożenia
Ostra biegunka wirusowa (potocznie określana jako „jelitówka” lub grypa jelitowa) charakteryzuje się nagłym początkiem, wodnistymi lub półpłynnymi stolcami oraz częstym oddawaniem kału, zwykle powyżej trzech razy dziennie. Wirus jelitowy jest wysoce zakaźny i przenoszony drogą fekalno-oralną, co oznacza, że wystarcza nawet minimalna ilość materiału zakaźnego, aby doszło do zakażenia. 1
Rotawirusy
Rotawirusy są najczęstszą przyczyną biegunek u dzieci poniżej 5. roku życia, jednak mogą również wywoływać zachorowania u osób dorosłych – zwłaszcza w przypadku kontaktu z chorymi dziećmi lub w środowiskach zamkniętych. Jelitówka objawy ma stosunkowo nagłe. Obejmują gwałtowny początek choroby, wymioty, biegunka, gorączka oraz objawy odwodnienia. Szczyt zachorowań przypada na miesiące jesienno-zimowe. 1
Norowirusy
Norowirusy stanowią główną przyczynę ostrej biegunki wirusowej u osób dorosłych oraz częstych ognisk epidemicznych, zwłaszcza w zamkniętych skupiskach ludzi (np. szkoły, domy opieki, statki pasażerskie). Ich zakaźność jest wyjątkowo wysoka – zakażenie może rozwinąć się już po kontakcie z bardzo niewielką ilością cząstek wirusa.
W tym przypadku grypa jelitowa objawy ma podobne jak przy zakażeniu rotawirusem. Charakteryzują się gwałtownym początkiem i obejmują nudności, wymioty, biegunkę, bóle brzucha oraz ogólne złe samopoczucie. Odporność po infekcji jest krótkotrwała. 1
Grypa jelitowa – ile trwa?
Czas trwania jelitówki zależy od typu wirusa i stanu zdrowia osoby zakażonej. Zwykle bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunka i gorączka pojawiają się po 12-48 godzinach od kontaktu z wirusem i trwają od 1 do 3 dni. U niektórych osób mogą utrzymywać się dłużej, zwłaszcza jeśli infekcja ma cięższy przebieg. Zatem ile maksymalnie trwa jelitówka? Objawy takie jak wymioty i gorączka zazwyczaj ustępują najszybciej – w ciągu 1-2 dni. Ostra biegunka powinna ustąpić całkowicie w ciągu 10 dni. Większość chorych wraca do zdrowia w okresie 5-7 dni. 1
Jelitówka – zarażanie
Wirus jelitowy przenosi się głównie drogą fekalno-oralną, tj. brudne ręce, zanieczyszczona woda, zanieczyszczona żywność. Można też zarazić się wirusem przez kontakt z zakażonymi przedmiotami – takimi jak klamki, zabawki, a nawet smartfony.
Jelitówka – ile się zaraża?
Osoba zakażona może zacząć przenosić wirusa już na kilka dni przed wystąpieniem objawów, a także przez cały okres ich trwania. W zależności od rodzaju wirusa zaraźliwość może utrzymywać się od 2 do 3 dni po ustąpieniu objawów. W przypadku niektórych wirusów, jak np. rotawirus, osoba chora może nadal wydalać wirusa przez kilka dni lub nawet tygodni po ustąpieniu symptomów. 1
Czy jelitówka można się zarazić drugi raz?
W przypadku rotawirusa osoba chora może zyskać pewną odporność po pierwszym kontakcie z patogenem, ale ta ochrona nie jest trwała. W przypadku innych wirusów, takich jak norowirus, odporność po przebytej chorobie jest bardzo krótka lub wcale nie występuje, co oznacza, że można ponownie zarazić się tym samym wirusem w krótkim czasie. Co więcej, mutacje wirusów mogą sprawić, że organizm nie będzie w pełni odporny na nową wersję patogenu, a to także może zwiększyć ryzyko ponownego zachorowania.1
Grypa jelitowa – jak leczyć?
Leczenie zakażeń układu pokarmowego o podłożu wirusowym koncentruje się głównie na złagodzeniu objawów i zapobieganiu odwodnieniu. W większości przypadków infekcje wirusowe, takie jak zakażenia rotawirusowe, norowirusowe czy adenowirusowe, mają samoograniczający się przebieg, co oznacza, że leczenie jest głównie objawowe.2 Co na jelitówkę warto stosować?
Nawadnianie
Podstawą leczenia ostrej biegunki, niezależnie od jej podłoża, jest zapobieganie odwodnieniu, które jest najpoważniejszym powikłaniem. Nawadnianie powinno odbywać poprzez podanie płynów drogą doustną. Może to być niegazowana woda czy słaba herbata. Osobom z łagodnym i umiarkowanym odwodnieniem najczęściej podaje się doustne płyny nawadniające. 2
Leczenie objawowe
W celu zmniejszenia liczby wypróżnień i gdy nie pojawiają się niepokojące objawy można stosować dostępny bez recepty loperamid. Sprawdza się zwłaszcza w przypadku wodnistych biegunek, które przebiegają bez gorączki lub z niewielką gorączką. Loperamid wpływa na perystaltykę jelit, redukując częstość oddawania stolca. Diosmektyt, z kolei, jest środkiem adsorpcyjnym, który pomaga związać toksyny i substancje drażniące w przewodzie pokarmowym. 2
Grypa jelitowa – co jeść?
Podczas infekcji jelitowej dieta staje się jednym z najważniejszych czynników wpływających na lepsze samopoczucie. W pierwszych godzinach choroby, kiedy żołądek nie przyjmuje zbyt wiele, najlepiej skupić się na intensywnym nawadnianiu. Przy jelitówce zaleca się picie wody niegazowanej, słabych naparów herbat z dodatkiem soli, doustnych płynów nawadniających dostępnych w aptekach czy samodzielnie przygotowanego płynu z 200 ml przegotowanej wody, 0,9 g soli i 4,0 g cukru. Gdy tylko sytuacja się unormuje, warto jak najszybciej wrócić do łagodnego żywienia.
Co na grypę jelitową najlepiej się sprawdzi? Na początku wybieraj lekkostrawne produkty: ugotowany na wodzie ryż, kisiel z czarnych jagód czy delikatny kompot jabłkowy. Dobrze tolerowane są także chudy rosół, jogurty naturalne, delikatne musy i kisiele – czyli wszystko, co nie obciąża żołądka, ale daje organizmowi cenne składniki do regeneracji. Posiłki powinny być małe, ale częste – żołądek nie przepada za nadmiarem pracy na raz, szczególnie po przejściach.
Wraz z ustępowaniem objawów możesz stopniowo rozszerzać jadłospis: dodawać jasne pieczywo (najlepiej czerstwe), gotowane warzywa (np. ziemniaki, marchew w formie puree), chude mięso i ryby (gotowane, duszone lub pieczone bez tłuszczu). To moment na ostrożne przechodzenie z diety restrykcyjnej do normalnego żywienia. 3
Źródła:
[1] Kuchar E., Biegunka wirusowa, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-wirusowe/157364,biegunka-wirusowa [Dostęp online: 07.04.2025]
[2] Piotr Daniel, Ewa Małecka-Wojciesko, Małgorzata Szczepanek, Biegunka, Medycyna Praktyczna, Podręcznik Interna: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.I.1.2. [Dostęp online: 07.04.2025]
[3] Wolańska-Bazulska D., Dieta w przebiegu grypy żołądkowo-jelitowej, https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/dieta-w-przebiegu-grypy-zoladkowo-jelitowej/ [Dostęp online: 07.04.2025]
