Po co człowiekowi elektrolity

Elektrolity są wychwytywane ze światła jelita dzięki specjalnym białkowym nośnikom znajdującym się w błonie jelita i przenikają przez nią do sąsiednich tkanek. Wyładowania elektryczne, do jakich wtedy dochodzi, przyciągają wodę, zasysając ją z jelita do tkanek. W ten sposób woda przenika do organizmu i nawadnia go.

Przenikanie elektrolitów przez błonę jelita, a więc i wody, następuje szybciej, jeśli procesowi towarzyszy glukoza. Elektrolity w połączeniu z glukozą są łatwiej wychwytywane przez białkowe nośniki jelita i skuteczniej transportowane do tkanek.

Dzięki temu więcej wody znajduje się w tkankach, a mniej w jelicie. Tym samym stosowanie elektrolitów w trakcie biegunki nie tylko nie dopuszcza do odwodnienia, ale także może ograniczyć intensywność samej dolegliwości.

Elektrolity mają fundamentalne znaczenie dla układu nerwowego. Dzięki swoim elektrycznym właściwościom odgrywają bardzo ważną rolę w przewodzeniu impulsów nerwowych, polegającym na nieustannych „wyładowaniach elektrycznych” zachodzących w neuronach. Szczególne znaczenie w przewodnictwie impulsów nerwowych odgrywają jony potasu i sodu. To dzięki nim generowany jest prąd elektryczny umożliwiający pracę mózgu i całego układu nerwowego.

Jony chlorkowe z kolei są niezbędne dla zachowania odpowiedniej kurczliwości mięśni szkieletowych i mięśnia serca. Mając na uwadze kurczliwość serca, można stwierdzić, że jony chlorkowe mają pośredni wpływ na prawidłowe pompowanie, a więc i przepływ krwi, a w konsekwencji na właściwe dotlenienie i odżywienie każdej komórki. Dodatkowo jony chlorkowe wymagane są do produkcji kwasu solnego – ważnego składnika soku żołądkowego.

Kolejną kluczową dla organizmu rolą elektrolitów jest ich udział w rozprowadzaniu i wchłanianiu wody. Woda jest niezbędna do życia i pracy każdej komórki, jak również jest podstawowym składnikiem każdego płynu (krwi, limfy, płynu mózgowo-rdzeniowego, soku żołądkowego, żółci itd.). Dzięki wyładowaniom elektrycznym elektrolity przyciągają wodę, zasysając ją do tkanek.

Niedobór elektrolitów może skutkować odwodnieniem organizmu, a biegunka często doprowadza do ich utraty. Dlatego ważne jest, by wiedzieć, jakie są objawy odwodnienia, jak je najskuteczniej niwelować i jak zapobiegać odwodnieniu.

Przyczyny odwodnienia można podzielić na dwie grupy: „okazjonalne” i przewlekłe. Do pierwszej grupy zaliczamy biegunkę, wymioty, wysoką gorączkę i nadmierne pocenie się (przy wysiłku fizycznym lub z uwagi na wzrost temperatury otoczenia, np. podczas wyjazdu do innej strefy klimatycznej). Utrata elektrolitów może też przewlekle towarzyszyć takim chorobom jak nadciśnienie, leczone lekami z grupy diuretyków, cukrzyca czy zaburzenia pracy nerek.

Objawami odwodnienia, które można samodzielnie zaobserwować, są pobudzenie, brak łez, suchość w jamie ustnej, wzmożone pragnienie i wolne rozprostowanie się skóry po uszczypnięciu. Innym objawem jest zmniejszenie napięcia gałek ocznych.

Zaburzenia równowagi elektrolitowej i odwodnienie mogą mieć poważne konsekwencje dla organizmu, zwłaszcza jeśli chory ma obniżoną odporność. Niedobory potasu powodują zaburzenia pracy serca, wzrost ciśnienia krwi, a także bolesne skurcze mięśni nóg oraz podenerwowanie czy uczucie zmęczenia. Nadmierna utrata sodu w przebiegu np. biegunki może być odpowiedzialna za uczucie osłabienia, zmęczenia, nudności, bóle głowy.
Uzupełnienie utraconej wody i elektrolitów to podstawowy element walki z odwodnieniem. Najlepiej służą do tego specjalne doustne płyny nawadniające. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wraz z Unicef po latach badań opracowały skład płynu o obniżonej osmolarności, który zapewnia optymalne nawadnianie.