Co to jest rotawirus?
Mówi się o nim często, szczególnie w kontekście zdrowia dzieci, ale czy wiesz dokładnie, co to rotawirus? To niezwykle mały, bo o średnicy około 75 nm, wirus z rodziny Reoviridae, który zidentyfikowano już ponad 50 lat temu. Mimo mikroskopijnych rozmiarów wywiera poważny wpływ na zdrowie. Rotawirus potrafi przetrwać nawet w trudnych warunkach dzięki podwójnej warstwie kapsydu. Jego główne białko (VP6) pozwala na klasyfikację wirusów do 7 grup antygenowych, z których najczęściej występuje rotawirus z grupy A. I to on jest główną przyczyną biegunek u dzieci, powodując dolegliwości żołądkowo-jelitowe.1
Rotawirusy – epidemiologia
Częstość zakażeń rotawirusami jest zmienna i zależy m.in. od regionu, wieku pacjentów, sezonu oraz metod diagnostycznych. Na świecie częstość zakażeń rotawirusami z biegunką wynosi od kilku do nawet 79%. Najbardziej narażone są dzieci poniżej 5. roku życia. W Polsce odsetek zakażeń również jest zróżnicowany – w badaniach wieloośrodkowych rotawirusy odpowiadały za 41% przypadków ostrej biegunki u dzieci i 24,7% zakażeń szpitalnych. Wskaźniki te różnią się ze względu na region kraju.1
Rotawirus – jak dochodzi do zakażenia?
Rotawirus przenosi się głównie drogą pokarmową, czyli fekalno-oralną. Do zakażenia najczęściej dochodzi poprzez kontakt z brudnymi rękami, skażoną żywnością, napojami, zanieczyszczonymi powierzchniami lub przedmiotami. Rzadziej wirus może rozprzestrzeniać się drogą kropelkową.
Wysoka zaraźliwość oraz fakt, że nawet już zdrowe dzieci mogą wciąż wydalać rotawirusy z kałem przez kilka tygodni (nawet do 7 tygodni), sprawiają, że wirus łatwo szerzy się w żłobkach czy przedszkolach. 2
Rotawirus – objawy
Zakażenie rotawirusami zazwyczaj objawia się w ciągu dwóch dni od kontaktu z patogenem. Najczęściej występują: 3
- nudności,
- złe samopoczucie,
- ból głowy,
- kurczowe bóle brzucha,
- biegunka,
- gorączka.
Zakażenie może przebiegać również bezobjawowo. Zazwyczaj dorośli doświadczają łagodniejszych symptomów niż dzieci, a wymioty i wodnista biegunka mogą trwać do kilku dni. W przypadku ciężkiego przebiegu zakażenia, zwłaszcza u osób starszych, istnieje ryzyko odwodnienia, którego objawy obejmują mniejsze ilości oddawanego moczu, suchość w jamie ustnej i gardle, zawroty głowy – szczególnie przy wstawaniu, oraz osłabienie i senność.
Rotawirus – ile trwa u dzieci?
Infekcja rotawirusowa zazwyczaj objawia się szybko – zaczyna się wysoką gorączką, po której pojawiają się wymioty i wodnista biegunka. Symptomy te najczęściej utrzymują się od 3 do 8 dni. Jednak okres zarażania nie kończy się wraz z ustąpieniem objawów.
Wirusy są wydalane z kałem w ogromnych ilościach – nawet wówczas, gdy stolec ma już prawidłową konsystencję. Rotawirusem można zarażać już od drugiego dnia choroby. Większość dzieci przestaje wydalać wirusa po około 20 dniach, ale zdarzają się przypadki, kiedy zdrowe maluchy wydalają go nawet przez 7 tygodni. Co więcej, u 20-40% [2] dzieci zakażenie przebiega bezobjawowo – nie mają biegunki ani gorączki, ale nadal mogą zarażać innych. Zaleca się więc, aby dzieci z ostrą biegunką były izolowane przez co najmniej 10 dni od jej wystąpienia. Ważne jest także to, by rygorystycznie przestrzegać zasad higieny, przede wszystkim regularnego i dokładnego mycia rąk – ze względu na wysoką zaraźliwość wirusa i jego długą obecność w środowisku (na rękach, powierzchniach, zabawkach). 2,3
Co na rotawirusa stosować?
W przypadku rotawirusa nie istnieje leczenie przyczynowe, czyli takie, które zwalczałoby samą infekcję u jej źródła. Terapia polega wyłącznie na łagodzeniu objawów i wspieraniu organizmu w dochodzeniu do siebie. Choć brzmi to jak niewielkie wsparcie w obliczu tak dotkliwych objawów, w praktyce odpowiednie postępowanie może znacznie skrócić czas choroby i zapobiec groźnym powikłaniom, takim jak odwodnienie. 3
Rotawirus – leczenie domowe
Podstawą domowego leczenia rotawirusa jest utrzymanie prawidłowego nawodnienia organizmu. Najlepiej sprawdzają się dostępne w aptekach doustne płyny nawadniające, które zawierają elektrolity i glukozę. Pomagają uzupełnić wszystko to, co organizm traci wraz z biegunką i wymiotami.
Żywienie powinno wyglądać tak samo, jak dieta przy biegunce. Zaleca się, aby była lekkostrawna. Należy unikać napojów gazowanych, słodyczy i mleka (poza naturalnym jogurtem), ponieważ mogą one nasilać objawy. Zdecydowanie odradza się również spożywanie potraw ciężkostrawnych, pikantnych, a także produktów zawierających kofeinę, alkohol czy nikotynę. 3
Rotawirus u dzieci – profilaktyka
Sposoby zapobiegania zakażeniom rotawirusem obejmują przede wszystkim szczepienia, które zapewniają 90-100% ochrony przed ciężką biegunką. Szczepienia są szczególnie zalecane dla dzieci z grup ryzyka, np. wcześniakom. Ważne jest mycie rąk przed i po kontakcie z dzieckiem oraz unikanie kontaktu z chorymi dziećmi, ponieważ wirusy mogą być wydalane jeszcze przed wystąpieniem objawów oraz po ich ustąpieniu. 4
Źródła:
- Ołdak, E., Sulik, A., Rożkiewicz, D., & Al-Hwish, M. A. (2006). Ostre biegunki wirusowe u dzieci. Wiad. Lek, 59, 534-537.
- Kuchar E., Zaraźliwość rotawirusów – jak długo dziecko zaraża rotawirusem?, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/lista/66631,zarazliwosc-rotawirusow-jak-dlugo-dziecko-zaraza-rotawirusem [Dostęp online: 07.04.2025]
- Wiercińska M., Rotawirus – objawy zakażenia, leczenie i zapobieganie, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-wirusowe/365197,rotawirus-objawy-zakazenia-leczenie-i-zapobieganie [Dostęp online: 07.04.2025]
- Mrukowicz J., Szczepienie przeciwko rotawirusom, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/szczepienia/szczepienia-i-szczepionki/61310,szczepienie-przeciwko-rotawirusom [Dostęp online: 07.04.2025]
